Blog

Here is a comprehensive guide to help regarding property registration process in Punjab. This helps in equipping you with the knowledge and documents required to embark on this crucial journey with

Documents Required For Registration of Property in Punjab

• Proof of Identity: Both buyer and seller need to present original and verified ID proofs such as Aadhaar cards, PAN cards, voter IDs, or driving licenses. Ensure these documents are current and not expired.
• Address Proof: Similar to ID proof, verified address proof is mandatory for both parties. Documents like Aadhaar cards, voter IDs, property tax receipts, utility bills, or bank statements serve this purpose.
• Fiscal Fortitude: Prepare yourself for the financial aspect of registration. Proof of payment through challan or demand draft for stamp duty, transfer duty (if applicable), registration fee, and user charges is essential. Thankfully, e-payment options offer convenience, but remember to retain printouts or transaction references for verification.
• Property Deeds: This is where your ownership claim solidifies. The original sale deed, allotment letter, possession letter, or any document establishing your legal right to the property must be readily available.
• Mapping Matters: A clear and accurate map depicting the property’s location, size, and boundaries helps in verification and avoids future disputes. Don’t underestimate the power of a good map!
• Encumbrance-Free Zone: An Encumbrance Certificate issued by the Sub-Registrar’s office assures both parties that the property is free of any legal encumbrances, debts, or disputes. This vital document provides peace of mind for all involved.

Also Read ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ (Jamabandi) ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (Record of Property Rights Under Property Registration Process in Punjab)

Beyond the Basics:

While the aforementioned documents are universal requirements, certain situations call for additional paperwork. Here’s a breakdown:

• Power of Attorney: If someone is acting on behalf of the buyer or seller, the original power of attorney duly verified and registered is mandatory.
• Joint Ownership Harmony: For shared ownership situations, a certified copy of the partnership deed or joint ownership agreement outlining the terms of ownership is crucial.
• Urban Authority Nod: If your property falls under the jurisdiction of an urban development authority, obtaining a No Objection Certificate (NOC) is a necessary step.
• Past Deeds’ Tales: For pre-owned properties, providing previous registry copies can streamline the registration process and offer valuable insights into the property’s history.
• Property Registration Appointment: Prior Appointment in the Registrar office is mandatory. This provide you the scheduled date and time to get the property deed registered at the concerned office.

Stamp Duty and Registry Charges in Punjab 2024

Property Ownership Type	Stamp Duty Charges (%)	Registry Charges (%)
Male	7	1
Female	5	1
One Male and one Female	6	1
Two Males	7	1
Two Females	5	1

Pro Tips for Smooth Sailing:

• Verification is Key: Get all documents verified and signed by witnesses. This adds an extra layer of authenticity and minimizes discrepancies.
• Photocopy Pals: Make photocopies of all documents for the Sub-Registrar’s office. You’ll thank yourself later for this organizational foresight.
• Location-Specific Twists: Each district or area might have additional requirements. Research specific regulations to avoid last-minute surprises.

Helpful Resources:

• Punjab Revenue Department website: https://revenue.punjab.gov.in/
• Official List of Registered Documents: https://revenue.punjab.gov.in/? q=registered-documents

Seeking Expert Guidance:

While this guide equips you with the necessary knowledge, consulting a lawyer or property agent familiar with Punjab’s registration process offers invaluable peace of mind. They can navigate the legal nuances, handle paperwork complexities, and ensure a smooth and error-free transaction.

Conclusion:

With this detailed guide and the required documents in hand, conquering the mountain of paperwork and registering your property in Punjab will be a much smoother journey. Remember, patience, organization, and the right knowledge are your key allies.

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ, 1956 ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਹੱਕ ਗੁਆਉਣ ( Losing Right in Inheritance of Property ) ਦੇ 3 ਕਾਰਣਾਂ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਵਿਧਵਾ ਵੱਲੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲੈਣਾ, ਵਾਰਸ ਵੱਲੋਂ ਮੁਤਵਫੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਾ, ਧਰਮ ਬਦਲ ਲੈਣਾ, ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਬੱਚੇ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ, 1956 ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੁੱਝ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ  ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਗੁਆ ਸਕਦਾ ਹੈ:-

1.ਵਿਧਵਾ ਵੱਲੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲੈਣਾ :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ, 1956 ਦੀ ਧਾਰਾ 24 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਵਰਾਸਤ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇਕਰ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਣ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ  ਵਿਚੋਂ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ:-

• (ੳ) ਪਹਿਲਾਂ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਵਿਧਵਾ
• (ਅ) ਪਹਿਲਾਂ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਪੋਤੇ ਦੀ ਵਿਧਵਾ
• (ੲ) ਪਹਿਲਾਂ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਭਰਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ

1. ਵਿਧਵਾ ਮਾਤਾ ਜਾਂ ਵਿਧਵਾ ਮਤਰੇਈ ਮਾਤਾ ਜੇਕਰ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਵੇ ਤਾਂ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ  ਵਿੱਚ ਹੱਕਦਾਰ ਰਹੇਗੀ।
2. ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਰਹੇਗੀ।
3. ਜੇਕਰ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੋਰਾਨ ਤਲਾਕ ਲੈ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।

Also Read 6 cases in which you, your children lose right to inherit property

2. ਵਾਰਸ ਵੱਲੋਂ ਮੁਤਵਫੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਾ :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ, 1956 ਦੀ ਧਾਰਾ 25 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ :-

• (ੳ) ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਵਰਾਸਤ ਦੀ ਖਾਤਰ ਖੁਦ ਮੁਤਵਫੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿ ਦੇ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵਾਰਸ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਚੋਂ ਹੱਕ ਗੁਆ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।
• (ਅ) ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਵਰਾਸਤ ਲੈਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਮੁਤਵਫੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਾਰਸ ਦਾ ਖੁਦ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿ ਦੇ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵਾਰਸ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਚੋਂ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੱਕ ਗੁਆ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

Also Read ਵਸੀਅਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ

3. ਧਰਮ ਬਦਲ ਲੈਣਾ (Change of Religion) :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 26 ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਵਰਾਸਤ ਦੇ ਹੱਕ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਬਦਲੀ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਵਰਾਸਤ ਸਮੇਂ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਨਾ ਹੋਣ।

ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ “A” ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ “B” ਅਤੇ “C” ਹਨ। “C” ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। “C” ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ “A” ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਚ 1/2 ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ “C” ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਧਰਮ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ “C” ਦੀ ਔਲਾਦ ਮੁਤਵਫੀ “A” ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਵਰਾਸਤ ਸਮੇਂ “C” ਦੀ ਔਲਾਦ ਮੁੜ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋਵੇਗੀ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਵਰਾਸਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 27 ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਵਰਾਸਤ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੱਕ ਗੁਆ ਚੁੱਕਾ ਵਾਰਸ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੱਕ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਵੀ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਹੱਕ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਬਿਮਾਰੀ ਕਰੂਪਤਾ ਜਾਂ ਅਪਵਿੱਤਰਤਾ :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 28 ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੀ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਕਰੂਪਤਾ ਜਾਂ ਅਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਵਾਰਸ ਹੋਵੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਬੱਚੇ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ (Inheritance Right of an Unborn Baby) :-

ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 20 ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਮੌਤ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਪਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਇਸਤਰੀ ਵਲੋਂ ਕੋਈ ਵਸੀਅਤ ਨਾਂ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਬੱਚਾ ਵੀ ਮੁਤਵਫੀ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੋਵੇਗਾ।

Correction in Land Record (ਫਰਦ ਬਦਰ) as per Punjab Land Record Manual,  ਲੈਂਡ ਰਿਕਾਰਡ ਮੈਨੂਅਲ ਦੇ ਪੈਰਾ ਨੰਬਰ 7.29 ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਲਿਖਤ ਤੱਰੁਟੀ (ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ) ਨੂੰ ਦਰੁਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਫਰਦ ਬਦਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਫਰਦ ਬਦਰ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?

ਲੈਂਡ ਰਿਕਾਰਡ ਮੈਨੂਅਲ ਦੇ ਪੈਰਾ ਨੰਬਰ 7.29 ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਲਿਖਤ ਤੱਰੁਟੀ (ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ) ਨੂੰ ਦਰੁਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਫਰਦ ਬਦਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਨਵੀ ਜਮ੍ਹਾਬੰਦੀ ਬਨਣ ਸਮੇਂ ਪੁਰਾਨੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਤੋਂ ਨਕਲ ਕਰਨ ਜਾਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਅਮਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕਿਸੀ ਖੇਵਟ / ਖਤੌਨੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਖਸਰਾਂ ਨੰਬਰ ਜਾਂ ਰਕਬਾ ਆਦਿ ਦਰਜ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਹਲਕਾ ਪਟਵਾਰੀ ਵਲੋਂ “ਫਰਦ ਬਦਰ” ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਫਰਦ ਬਦਰ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ

ਫਰਦ ਬਦਰ ਲਈ ਪਟਵਾਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ:-

• ਕਿਹੜੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਠੀਕ ਸੀ?
• ਕਿਹੜੇ ਸਾਲ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜਾ ਇੰਦਰਾਜ ਲਿਖਤ ਤੱਰੁਟੀ (ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ) ਨਾਲ ਦਰਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ?
• ਹੁਣ ਹਾਲੀਆ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਖੇਵਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਗਲਤ ਇੰਦਰਾਜ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੀ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਵੇਰਵਾ ਸੰਖੇਪ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸਖਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਲੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਉਪਰੰਤ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਫਰਦ ਬਦਰ ਲਿਖਤ ਤੱਰੁਟੀ (ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ) ਨਾਲ ਹੀ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਤਾਂ ਤੱਰੁਟੀ ਦੀ ਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਫਰਦ ਬਦਰ ਲਿਖਤ ਤੱਰੁਟੀ (ਕਲੈਰੀਕਲ ਗਲਤੀ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਰਦ ਬਦਰ ਦੇ ਇੰਦਰਾਜ ਨੂੰ ਮਨਸੂਖ / ਨਾ ਮਨਜੂਰ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ALSO READ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਇੰਤਕਾਲ (Intkal, Mutation of Record) Under Property Registration Process in Punjab

ਫਰਦ ਬਦਰ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:

ਲੜੀ ਨੰ.	ਨਵੀਂ ਜਮਾਂਬੰਦੀ ਦਾ ਖੇਵਟ ਖਤੌਨੀ ਨੰ.	ਪੁਰਾਣੀ ਜਮਾਂਬੰਦੀ ਦਾ ਖੇਵਟ ਖਤੌਨੀ ਨੰ.	ਪਟਵਾਰੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ	ਫੀਲਡ ਕਾਨੂੰਗੋ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ	ਤਸਦੀਕ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਦਸਖਤ

 

ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੀ ਖੇਵਟ ਜਾਂ ਖਾਤਾ ਦਰਜ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਦਰੁਸਤੀ :-

ਜੇਕਰ ਕਿਸੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਉਸਦੀ ਵਰਾਸਤ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਖੇਵਟ / ਖਤੌਨੀ ਦਰਜ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਲੈਂਡ ਰਿਕਾਰਡ ਮੈਨੂਅਲ ਦੇ ਪੈਰਾ ਨੰਬਰ 7.29 ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਦਰਜ਼ ਨਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੀ ਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਵੀ ਫਰਦ ਬਦਰ ਹੀ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਜਮਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਇੰਦਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਵਾਉਣ ਸੰਬਧੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੰ. 23/1/23-ਭਮ-2(7)10929 ਮਿਤੀ 01-09-2023 (Correction in Jamabandi Punjab Letter 01-09-2023)

 

Punjab Land Revenue Act, 1887, ਤਕਸੀਮ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ, ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਝਗੜੇ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ (Disposal of question of title), ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕਰਨਾ, ਨਕਸ਼ਾ “ੳ”, ਨਕਸ਼ਾ “ਅ”, ਨਕਸ਼ਾ “ੲ”, ਸਿਵਲ ਪ੍ਰੋਸੀਜ਼ਰ ਕੋਡ, 1908 (Civil Procedure Code, 1908) , ਕਰ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਰਕਬਾ ਸਾਂਝਾ ਰਸਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਾਂਝਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਾਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਹੋਵੇ, ਜੋ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵਨਿਊ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 115 ਅਧੀਨ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਅਰਜੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਤਕਸੀਮ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ

ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਖੇਵਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਾਰੇ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਜਾਂ ਫਰਦ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝੀ ਖੇਵਟ ਦੀ ਫਰਦ ਲੈ ਕੇ ਵਕੀਲ ਰਾਹੀਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ (ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ/ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ) ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਮਨ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਮਨ ਭੇਜਣਾ (ਅਧੀਨ ਧਾਰਾ 113):-

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 111 ਅਧੀਨ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਅਰਜੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਲੋਂ ਸੁਣਵਾਈ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕਰਕੇ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਲਈ ਸੰਮਨ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਮਨ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 20 ਅਧੀਨ ਤਾਮੀਲ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 20 ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ:-

(1) ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੰਮਨ ਇੰਜ ਤਾਮੀਲ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ:-

(ੳ) ਜਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਸਦੇ ਨਾਂ ਸੰਮਨ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।

(ਅ) ਉਸਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਏਜੰਟ ਰਾਹੀ।

(ੲ)ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬਾਲਗ ਮੈਂਬਰ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ, ਜਿਹੜਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ।

(2) ਜੇਕਰ ਇਤਲਾਹ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਜਾਂ ਸੰਮਨ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੰਮਨ ਦੀ ਕਾਪੀ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਜਾਂ ਦੀਵਾਰ ਉੱਤੇ ਚਸਪਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਨਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੀ ਜਗ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਚਸਪਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸਨੂੰ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਮਨਾਂ ਦੀ ਚਸਪਾਨਗੀ ਕਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

(3) ਜੇਕਰ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਤਲਾਹ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਤਲਾਹ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਤਲਾਹ ਲਈ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਰਾਹੀਂ ਰਪਟ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਾ ਵਾਕਿਆਤੀ ਦਰਜ਼ ਕਰਵਾਕੇ ਪਿੰਡ: ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਦੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸਨੂੰ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਦੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

(4) ਧਾਰਾ 20(4) ਅਧੀਨ ਸੰਮਨ ਰਜਿਸਟਰਡ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਭੇਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

(5) ਜੇਕਰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਲਿਫਾਫਾ ਸਮੇਤ ਸੰਮਨ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆਵੇ ਤਾਂ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਤਲਾਹ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

(6) ਜੇਕਰ ਕਿਸੀ ਢੰਗ ਰਾਹੀਂ ਅਧੀਨ ਧਾਰਾ 20(1) ਤੋਂ 20(5) ਰਾਹੀਂ ਇਤਲਾਹ ਕਰਵਾਈ ਜਾਣੀ ਸੰਭਵ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਤਲਾਹ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਢੰਗ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। (ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਮਿਤੀ 26-04-2011 ਰਾਂਹੀ)

(ੳ) ਰਾਜ ਅੰਦਰ ਜਾਂ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ :  ਡਾਕ ਰਾਂਹੀ, ਕੋਰੀਅਰ ਸਰਵਿਸ ਰਾਹੀ, ਫੈਕਸ ਰਾਹੀਂ, ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ

(ਅ) ਜੇਕਰ ਇਸਤਰੀ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੰਮਨ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਕੋਰੀਅਰ ਰਾਹੀਂ, ਫੈਕਸ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਈ-ਮੇਲ ਦੁਆਰਾ ਜੇਲ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਅਫਸਰ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

(ੲ) ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੰਮਨ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪਤੇ ਤੇ ਡਾਕ, ਕੋਰੀਅਰ, ਫੈਕਸ ਜਾਂ ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀ ਭੇਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਜਿੱਥੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਕਮਾਈ ਖਾਤਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਫਸਰ ਰਾਹੀਂ ਸੰਮਨ ਤਾਮੀਲ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਇਹ ਸੰਮਨ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਅਫਸਰ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਸੰਮਨਿੰਗ ਉਪਰੰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਰਿਪੋਰਟ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮੰਨਣਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਸੰਮਨ ਤਾਮੀਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਇੱਕ ਤਰਫਾ ਕਾਰਵਾਈ :-

ਉਪਰੋਕਤ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੇਕਰ ਧਿਰਾਂ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਤਰਫਾ ਕਾਰਵਾਈ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਸੂਲ ਨੂੰ ਦਰਖਾਸਤ ਕਰਤਾ ਵਲੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ :-

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 114 ਅਨੁਸਾਰ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਜਦੋਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਲੋਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਧਿਰ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਕੇ ਤਕਸੀਮ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 114 ਅਧੀਨ ਤਕਸੀਮ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਧਿਰ ਨੂੰ ਦਰਖਾਸਤ ਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਧਾਰਾ 2011 ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਐਕਟ ਨੰਬਰ 15 ਦੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੰਬਰ 19/ਵਿਧਾਨਕ/2011 ਮਿਤੀ 26-04-2011 ਰਾਹੀ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਰੱਦ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ (ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 115) :-

ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤਾਰੀਖ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਾਜ਼ਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਉਪਰੰਤ ਜੇਕਰ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਰਕਬਾ ਸਾਂਝਾ ਰਸਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਾਂਝਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਾਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਹੋਵੇ, ਜੋ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵਨਿਊ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 115 ਅਧੀਨ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਅਰਜੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੋਤੇ ਨਾਲ ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ (ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 115-ੳ) :- ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 115-ੳ ਅਨੁਸਾਰ:-

1) ਜੇਕਰ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ਤਕਸੀਮ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋਨੋਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋਨੋ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝੋਤੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਿਖਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਮੰਗੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਤਰਾਜ ਅਤੇ ਸੁਝਾਅ ਲੈਣ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਮਝੋਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਝੋਤਾ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਮਾਮਲਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਤਵੰਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਲਿਖਤੀ ਡੀਡ ਰਾਹੀਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੋਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਉਸ ਡੀਡ ਮੁਤਾਬਕ ਹੁਕਮ ਪਾਸ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਗਏ ਹੁਕਮ ਅੰਤਮ ਹੋਣਗੇ। ਹੁਕਮਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

2) ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 115ਓ ਦੇ ਸਬ-ਸੈਕਸ਼ਨ । ਅਧੀਨ ਸਮਝੌਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਉਪਰੰਤ 4 ਤੋਂ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੈਰਿਟ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰੇਗਾ।

ਦਰਖਾਸਤ ਨੂੰ ਮੈਨਜੂਰ ਕਰਨਾ (ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 116) :- ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 115 ਅਧੀਨ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਦਰਖਾਸਤ ਰੱਦ ਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਨੁਕਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਨਿਰਣਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ:-

(ੳ) ਕੀ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਅਰਾਜੀ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਝਗੜਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?

(ਅ) ਕੀ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਝਗੜਾ ਹੈ। ਜਾਂ ਨਹੀਂ?

 

ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਝਗੜੇ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ (Disposal of question of title) (ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 117) :-

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 117 ਦੀ ਸਬ-ਸੈਕਸ਼ਨ (1) ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਝਗੜਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਧਿਰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕੇਸ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਕੇਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਤਕਸੀਮ ਦਾ ਕੇਸ ਪੈਂਡਿੰਗ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਸ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 117 ਦੀ ਸਬ ਸੈਕਸ਼ਨ (2) ਜੇਕਰ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਖੁਦ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਿਯਮ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣਗੇ:-

(ੳ) ਜੇਕਰ ਝਗੜਾ ਮਾਲ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਟਨੈਂਨਸੀ ਐਕਟ, 1887 ਅਧੀਨ ਮਾਲ ਅਦਾਲਤ ਵਜੋਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

(ਅ) ਜੇਕਰ ਝਗੜਾ ਦੀਵਾਨੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਦੀਵਾਨੀ ਅਦਾਲਤ ਵਜੋਂ ਸਿਵਲ ਪ੍ਰੋਸੀਜ਼ਰ ਕੋਡ, 1908 (Civil Procedure Code, 1908) ਅਧੀਨ ਟਰਾਇਲ ਉਪਰੰਤ ਜਜਮੈਂਟ ਅਤੇ ਡਿਗਰੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

(ੲ) ਉਪਬੰਧ (ਅ) ਅਧੀਨ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਡਿਗਰੀ ਸਬੋਰਡੀਨੇਟ ਜੱਜ (Subordinate Judge) ਵੱਲੋਂ ਅਸਲ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅਪੀਲ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ।

(ਸ) ਅਪੀਲ ਉਪਰੰਤ ਜਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਜਾਂ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਉੱਤੇ ਅਪੀਲ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੱਕ ਰੋਕ ਲਗਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

(ਹ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਪੀਲ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਜੇਕਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਇਜ਼ਾਜਤ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਅਪੀਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

 

ਮਾਲਕੀ ਜਾਂ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ ਝਗੜੇ ਦਾ ਫੈਸਲਾ (Decision regarding question of title or mode of partition) (ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ 118) :-

ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 118 ਅਨੁਸਾਰ:-

(1) ਜਦੋਂ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੜਤਾਲ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਰਨ ਦਸਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰੇਗਾ।

(2) 2011 ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਐਕਟ 15 ਦੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੰਬਰ 19/ਵਿਧਾਨਕ/2011 ਮਿਤੀ 26-04-2011 ਅਨੁਸਾਰ ਸਬ-ਸੈਕਸ਼ਨ 1 ਅਧੀਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫੈਸਲੇ ਖਿਲਾਫ ਕੋਈ ਅਪੀਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।

 

ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕਰਨਾ :-

ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਝਗੜਿਆਂ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੋਰਾਨ ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ :-

• ਨਕਸ਼ਾ “ੳ” :- ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ (ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਜਾਂ ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ) ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਖੇਵਟ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ “ਓ” ਬਣਾਕੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਚੈਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਖੇਵਟ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ “ੳ” ਬਣਾਕੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਅਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਖੋਘ ਕਰਕੇ ਸਬੰਧਤ ਖੇਵਟ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ “ੳ” ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਨਕਸ਼ਾ “ਓ” ਸਬੰਧੀ ਇਤਰਾਜ਼ :- ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਨਕਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਧਿਰਾਂ ਪਾਸੋਂ ਇਤਰਾਜ਼ ਮੰਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਤਰਾਜ਼ ਸੁਨਣ ਉਪਰੰਤ ਜਦੋਂ ਨਕਸ਼ਾ ੳ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ “ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ” ਸਬੰਧੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
• ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ :- ਨਕਸ਼ਾ ੳ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਸਬੰਧੀ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਇਤਰਾਜ਼ ਸੁਨਣ ਉਪਰੰਤ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਮੈਨੂਅਲ ਦੇ ਪੈਰ੍ਹਾਂ 18.140 ਅਧੀਨ ਮੌਕਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਮੈਨੂਅਲ ਦੇ ਪੈਰ੍ਹਾਂ 18.11 ਅਧੀਨ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮਾਂ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਾਰਨ ਦਰਸਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਪਾਸ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪੜਤ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਪਾਸ ਭੇਜਕੇ ਨਕਸ਼ਾ ਅ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• 26.2.4 ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਨਕਸ਼ਾ “ਅ” ਦੀ ਤਿਆਰੀ :- ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਤਕਸੀਮ ਅਧੀਨ ਰਕਬੇ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਰੇ ਸਬੰਧਤ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਨ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਪਰ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿਨ ਲਈ ਇਤਲਾਹਨਾਮਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਯਤ ਮਿਤੀ ਉੱਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਸਮੇਤ ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਮੌਕਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ, ਮੋਟਰਾਂ/ਟਿਊਬਵੈਲਾਂ, ਰਸਤਿਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਕੇ ਤਰੀਕਾ ਤਕਸੀਮ ਨੂੰ ਮੱਦੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਨਕਸ਼ਾ “ਅ” ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਸਹਾਇਕ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦਰਜਾ ਪਹਿਲਾ (ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ/ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ) ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਨਕਸ਼ਾ “ਅ” ਉੱਪਰ ਇਤਰਾਜ਼ :- ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੂੰ ਨਕਸ਼ਾ “ਅ” ਦੀ ਫੋਟੋ ਸਟੇਟ ਕਾਪੀ ਦੇ ਕੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਮੰਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹਿਸ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਨਕਸ਼ਾ “ਅ ਸਬੰਧੀ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਧਿਰ ਨੂੰ “ਨਕਸ਼ਾ ਅ” ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਸਬੰਧੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਧਿਰ ਕੁਲੈਕਟਰ (SDM) ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਅਪੀਲ ਵੀ ਦਾਇਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਨਕਸ਼ਾ ਅ ਉੱਤੇ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਸਹਾਇਕ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦਰਜਾ ਪਹਿਲਾ “ਵੱਲੋਂ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਨੂੰ ਨਕਸ਼ਾ “ੲ” ਲਈ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਨਕਸ਼ਾ “ੲ” ਦੀ ਤਿਆਰੀ :- ਸਹਾਇਕ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦਰਜਾ ਪਹਿਲਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਆਉਣ ਉਪਰੰਤ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਨਕਸ਼ਾ “ੲ” ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਨਕਸ਼ਾ “ੲ” ਸਬੰਧੀ ਇਤਰਾਜ਼ :- ਮਿਸਲ ਤੇ “ਨਕਸ਼ਾ ੲ” ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਨਕਸ਼ਾ ੲ ਸਬੰਧੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਮੰਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਸਬੰਧੀ ਕਾਰਵਾਈ ਖਤਮ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ “ਨਕਸ਼ਾ ੲ” ਉੱਤੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਧਿਰ ਨੂੰ ਫੈਸਲਾ ਮੰਨਜੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਧਿਰ ਕੁਲੈਕਟਰ (ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ.) ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਪੀਲ ਦਾਇਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ :- “ਨਕਸ਼ਾ ੲ” ਉੱਤੇ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਪੀਲ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਪੀਲ ਦਾ ਸਮਾਂ 30 ਦਿਨ ਗੁਜ਼ਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 121 ਅਧੀਨ “ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ” ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ ਅਸ਼ਟਾਮ ਉੱਪਰ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸ਼ਟਾਮ ਸਾਇਲ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਮਾਂ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। “ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ” “ਨਕਸ਼ਾ ੲ” ਦੀ ਕਾਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਇੰਦਰਾਜ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਨੰਬਰਾਨ ਖਸਰਾ, ਰਕਬਾ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਖੇਵਟ ਦਾ ਰਕਬਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਵੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕੱਲੇ-ਇਕੱਲੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਨੰਬਰ ਖਸਰਾ ਅਤੇ ਰਕਬਾ ਮਿਲਿਆ ਸਬੰਧੀ ਇੰਦਰਾਜ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਕਾਰਵਾਈ ਕਬਜ਼ਾ :- ਸਾਇਲ ਧਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਲਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਕਸੀਮ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖਰਾ ਟੱਕ ਅਲਾਟ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਰੈਵੀਨਿਊ ਐਕਟ, 1887 ਦੀ ਧਾਰਾ 122 ਤਹਿਤ ਸੰਨਦ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦਰਖਾਸਤ ਦੇ ਕੇ ਕਬਜ਼ਾ ਵਰੰਟ ਰਾਹੀਂ ਕਬਜ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਵਾਨੀ ਅਦਾਲਤ ਹੀ ਕਬਜ਼ੇ ਸਬੰਧੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਬੈਨਾਮਾ, ਹਿਬਾ ਨਾਮਾ, ਵਰਾਸਤ, ਰਹਿਨ, ਪਟਾਨਾਮਾ, ਤਕਸੀਮ, ਤਬਾਦਲਾ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ (Intkal , Mutation of Record Under Property Registration Process in Punjab) ਦਰਜ਼ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਤਕਾਲ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੈਨਾਮਾ, ਰਹਿਨ ਨਾਮਾ, ਇਜਾਦੀ ਰਹਿਨ, ਇੰਤਕਾਲ ਰਹਿਨ ਦਰ ਰਹਿਨ, ਫੱਕ ਉਲ ਰਹਿਨ, ਇੰਤਕਾਲ ਬੈ ਹੱਕ ਮੁਰਤਹਿਨੀ, ਇੰਤਕਾਲ ਬੈ ਬਕਾਇਮੀ ਰਹਿਨ, ਇੰਤਕਾਲ ਫੱਕ ਤਕਮੀਲੀ, ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ, ਰਜਿਸਟਰਡ ਵਸੀਅਤ, ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਕੁਰਸੀਨਾਮਾ, ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਵਸੀਅਤ ਖਾਨਗੀ।

ਇੰਤਕਾਲ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ( Intkal Meaning)

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਬੈਨਾਮਾ, ਹਿਬਾ ਨਾਮਾ, ਵਰਾਸਤ, ਰਹਿਨ, ਪਟਾਨਾਮਾ, ਤਕਸੀਮ, ਤਬਾਦਲਾ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੰਦਰਾਜ ਠੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਜਾਂ ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਜਾਂ ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਨਜੂਰ ਜਾਂ ਨਾ- ਮਨਜੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇੰਤਕਾਲ (Mutation Record) ਦਰਜ ਕਰਨ ਦਾ ਪੋ੍ਸੈਸ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ

1. ਪਟਵਾਰੀ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਨਾ :- ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਪਾਸ ਹਰ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਵਾਸਤੇ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਰਜਿਸਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ 15 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਾਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਜਿਸਟਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਪਰਤ ਨੂੰ ਪਰਤ ਪਟਵਾਰ ਤੇ ਦੂਜੀ ਪਰਤ ਨੂੰ ਪਰਤ ਸਰਕਾਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪਰਤ ਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਸਬੰਧੀ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਪਰਤ ਤੇ ਵੀ ਇਸ ਇੰਤਕਾਲ ਦੀ ਨਕਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੀ ਸਬੰਧਤ ਖੇਵਟ ਦੇ ਖਾਨਾ ਕੈਫੀਅਤ (ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 12) ਵਿੱਚ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਕਿਸਮ ਪੈਨਸਲ ਨਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਤਕਾਲ ਮੰਜੂਰ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਪੈਨਸਲੀ ਇੰਦਰਾਜ ਨੂੰ ਲਾਲ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕੰਪਿਊਟਰਾਈਜਡ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਇੰਤਕਾਲਾਂ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਫ਼ਰਦ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
2. ਕਾਨੂੰਗੋ ਵਲੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ :- ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
3. ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵਲੋਂ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ :- ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੈਸਲੇ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੂਜੀ ਪਰਤ ਕੱਟ ਕੇ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵਲੋਂ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਭ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਹੁਕਮ ਲਿਖਕੇ ਇਸ ਪਰਤ ਨੂੰ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਰੂਮ ਇਸ ਪਰਤ ਉੱਪਸ ਜਮਾਂ ਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੀ ਪਰਤ ਉੱਤੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Also Read ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ (Jamabandi) ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (Record of Property Rights in Punjab Under Property Registration Process in Punjab)

ਇੰਤਕਾਲ ਰਜਿਸਟਰ ਦੇ ਖਾਨਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ :-

ਰਜਿਸਟਰ ਇੰਤਕਾਲ ਦੇ 1 ਤੋਂ 7 ਖਾਨੇ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੀ ਸਬੰਧਤ ਖੇਵਟ ਤੋਂ ਹੀ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 8 ਤੋਂ 12 ਨੰਬਰ ਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਇੰਦਰਾਜ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 13 ਵਿੱਚ ਇੰਤਕਾਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 14 ਵਿੱਚ ਇੰਤਕਾਲ ਦੀ ਫੀਸ ਦਰਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 15 ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਰਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇੰਤਕਾਲ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਇੰਤਕਾਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:

1. ਬੈਨਾਮਾ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮਾਲਕ ਜਾਂ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਪਲਾਟ, ਮਕਾਨ ਜਾਂ ਦੁਕਾਨ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੇਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਕਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਇਸ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਨੂੰ ਬੈ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਜਾਂ ਸੇਲ ਡੀਡ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਜਿਸਟਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਪਾਸ ਜਾ ਕੇ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਪਾਸੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਇੰਤਕਾਲ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਬੈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2. ਰਹਿਨ ਨਾਮਾ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸ ਮੁਕਰਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੁਕਰਰ ਰਾਸ਼ੀ ਲੈ ਕੇ ਰਹਿਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਹਿਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਅਤੇ ਰਹਿਨ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੁਰਤਹਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਰਤਹਿਨ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਆਪ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

3. ਇਜਾਦੀ ਰਹਿਨ :- ਜਦੋਂ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਰਜਿਸ਼ਟਰੀ ਨੂੰ ਇਜਾਦੀ ਰਹਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸਿਰਫ ਰਪਟ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਾ ਦਰਜ਼ ਕਰਕੇ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਕੈਫੀਅਤ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲਾ ਦਰਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

4. ਇੰਤਕਾਲ ਰਹਿਨ ਦਰ ਰਹਿਨ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੀ ਪਾਸ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਮੁਕਰਰ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਮੁਕਰਰ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਰਤਹਿਨ ਇਸ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਪਹਿਲਾਂ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸ ਵਾਧੂ ਰਕਮ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਕੇ ਰਹਿਨ ਦਰ ਰਹਿਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਮੁਰਤਹਿਨ ਨੂੰ ਮੁਰਤਹਿਨ ਅੱਵਲ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮੁਰਤਹਿਨ ਦੋਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਰਤਹਿਨ ਅੱਵਲ ਦਾ ਮੁਕਰਰ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੇ ਮੁਰਤਹਿਨ ਦੋਮ ਮੁਰਤਹਿਨ ਅੱਵਲ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

5. ਫੱਕ ਉਲ ਰਹਿਨ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮੁਕਰਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੁਕਰਰ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੀ ਪਾਸ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੁਕਰਰ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲਕ (ਰਹਿਨ) ਮੁਰਤਹਿਨ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਹਿਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਤਕਾਲ ਫੱਕ ਉਲ ਰਹਿਨ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

6. ਇੰਤਕਾਲ ਬੈ ਹੱਕ ਮੁਰਤਹਿਨੀ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸ ਮੁਕਰਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੁਕਰਰ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਕਰਰ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੁਰਤਹਿਨ (ਰਹਿਨ ਲੈਣ ਵਾਲਾ) ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਸੂਲ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਾਪਿਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮੁਰਤਹਿਨ ਆਪਣੇ ਰਹਿਨ ਦੇ ਹੱਕ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬੈ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਸੂਲ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਮੁਕਰਰ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

7. ਇੰਤਕਾਲ ਬੈ ਬਕਾਇਮੀ ਰਹਿਨ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੋਰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਖਾਤਰ ਮਾਲਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਬੈ ਕਰਨਾ (ਵੇਚਣਾ) ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਮੁਰਤਹਿਨ ਖਰੀਦਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੈ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਖਰੀਦਦਾਰ ਪਾਸ ਰਹੇਗੀ। ਭਾਵ ਖਰੀਦਦਾਰ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਕੱਟ ਕੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਬੈ ਦੀ ਬਾਕੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਰਕਬਾ ਫਿਲਹਾਲ ਰਹਿਨ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਰਹਿਨ ਦੀ ਮੁਕਰਰ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰ ਮੁਰਤਹਿਨ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰੇਗਾ।

8. ਇੰਤਕਾਲ ਫੱਕ ਤਕਮੀਲੀ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਮੁਰਤਹਿਨ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਰਹਿਨ ਪਾਸੋਂ ਮੁੱਲ ਖਰੀਦ ਲਵੇ। ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਕੱਟਕੇ ਬਾਕੀ ਬੈ ਦੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਰਹਿਨ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਫੱਕ ਕਰਾਏ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਬੈ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਵੀ ਕਰਵਾ ਲਵੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੁਰਤਹਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਮੁਸਤਰੀ/ਮਾਲਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

9. ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਰਜਿਸਟਰਡ ਵਸੀਅਤ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸਬੰਧੀ ਵਸੀਅਤ ਸਬ ਰਜਿਸਟਰਾਰ/ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਵਸੀਅਤ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਵਸੀਅਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਸੀਅਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਰਜਿਸਟਰਡ ਵਸੀਅਤ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

10. ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਕੁਰਸੀਨਾਮਾ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੋਰਾਨ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਵਸੀਅਤ ਖਾਨਗੀ ਜਾਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨਾ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵਸੀਅਤ ਕਰਾਏ ਹੀ ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਦੀ ਵਰਾਸਤ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਹਿੰਦੂ ਵਰਾਸਤ ਐਕਟ, 1956 ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਜਿੰਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਜੇਕਰ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਜਿੰਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੇ ਨਜਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ Agnates ਜਾਂ Cognates ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਪਰੋਕਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਵਾਰਸ ਜਿੰਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

11. ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਬਰੂਏ ਵਸੀਅਤ ਖਾਨਗੀ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੋਰਾਨ ਜਾਇਦਾਦ ਸਬੰਧੀ ਘਰੇਲੂ ਵਸੀਅਤ ਲਿਖ ਜਾਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਕੌਣ ਮਾਲਕ ਹੋਵੇਗਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਜਿਸਟਰ ਨਾ ਕਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਅਜਿਹੀ ਵਸੀਅਤ ਨੂੰ ਵਸੀਅਤ ਖਾਨਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਵਰਾਸਤ ਵੀ ਰਜਿਸਟਰਡ ਵਸੀਅਤ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੀ ਵਸੀਅਤ ਜਾਣਗੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਰਸੀਨਾਮ ਅਨੁਸਾਰ ਛੱਡੇ ਗਏ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਾਰਸਾਂ ਅਤੇ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਗਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

12. ਇੰਤਕਾਲ ਹਿਬਾਨਾਮਾ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਆਪਣੀ ਸਾਲਮ ਜਾਂ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਜਾਇਦਾਦ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦੇਵ ਅਤੇ ਦਾਨ/ਹਿਬਾ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਹਿਬਾ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਿਹੜਾ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਹਿਬਾਨਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ “ਵਾਹਿਬ” ਅਤੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ “ਮਹੂਬਇਲਾ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

13. ਅਖਰਾਜ ਨਾਮਾ ਇੰਤਕਾਲ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਅਚਾਨਕ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਲਾਪਤਾ ਹੋਏ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 7 ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਰਮਿਆਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਸਕੇ ਸਬੰਧੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਬੰਧਤ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ./ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਜਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਦੇ ਪਾਸ 7 ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਗੁਜਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁੰਮਸ਼ੁਗਦੀ ਸਬੰਧੀ ਦਰਖਾਸਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਰਖਾਸਤ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਾਰਸਾਂ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਿਆਨ ਹਲਫੀਆ ਅਤੇ ਐਫ.ਆਈ.ਆਰ. ਦੀ ਕਾਪੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਉਪਰੰਤ ਇੰਤਕਾਲ ਅਖਰਾਜ ਨਾਮਾ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਵਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

14. ਇੰਤਕਾਲ ਪੱਟਾਨਾਮਾ :- ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ, ਗਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ, ਚਦੇ ਮਿਆਦ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਕਰਰ ਸਲਾਨਾ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਚਕੋਤੇ ਉੱਤੇ ਦੇ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਚਕੋਤੇਦਾਰ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੁਕਰਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮੁਕਰਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਵੇ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪਟੇ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਰਜਿਸਟਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਇੰਤਕਾਲ ਨੂੰ ਇਤਕਾਲ ਪਟਾਨਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਟਾ ਕੁਨਿੰਦਾ ਅਤੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਟਾ ਗੁਰਿੰਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

15. ਇੰਤਕਾਲ ਪਟਾ ਮਨਸੂਖੀ :- ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੇ ਮਾਲਕ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੁਕਰਰ ਮਿਆਦ ਲਈ ਮੁਕਰਰ ਸਲਾਨਾ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਪਟੇ ਉਤੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ । ਪਟੇ ਦੀ ਮੁਕਰਰ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਜ਼ਮੀਨ ਪਟੇ ਉਤੇ ਦੇਣ ਵਾਲਾ (ਪਟਾ ਕੁਨਿੰਦਾ) ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਵਾਪਿਸ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਟੇ ਦੀ ਵਾਪਿਸੀ ਦੇ ਇੰਤਕਾਲ ਨੂੰ ਪਟਾ ਮਨਸੂਖੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

16. ਤਬਾਦਲਾ :- ਜਦੋਂ ਦੋ ਧਿਰਾਂ (ਦੋ ਮਾਲਕ) ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਲੈਣ ਤਾਂ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਹੀ ਤਬਾਦਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਬਾਦਲੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ

ਖਾਨਗੀ ਤਬਾਦਲਾ	ਜਦੋਂ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਸਬੰਧੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉੱਪਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਸ਼ਟਾਮ ਉੱਪਰ ਇਕਰਾਰ ਨਾਮਾ ਲਿਖ ਕੇ ਗਵਾਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਦਸਖਤ/ਅੰਗੂਠੇ ਕਰ ਲੈਣ ਪ੍ਰੰਤੂ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ/ਸਥ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਪਾਸੋਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਬਾਦਲਾ ਖਾਨਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਜਿਸਟਰਡ ਤਬਾਦਲਾ	ਜਦੋਂ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਸਬੰਧੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉੱਪਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਸ਼ਟਾਮ ਉੱਪਰ ਇਕਰਾਰ ਨਾਮਾ ਲਿਖ ਕੇ ਗਵਾਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਦਸਖਤ/ਅੰਗੂਠੇ ਕਰ ਲੈਣ ਪ੍ਰੰਤੂ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ/ਸਥ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਪਾਸੋਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਬਾਦਲਾ ਖਾਨਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 

17. ਇੰਤਕਾਲ ਤਕਸੀਮ:- ਜਦੋਂ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਜਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖੋਵਟ  ਸਾਂਝੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟੱਕ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵੰਡ ਲੈਣ ਤਾਂ ਇਸ ਵੰਡ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰਿਕਾਰਡ ਮਾਲ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਤਕਸੀਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਕਸੀਮ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਤਕਸੀਮ ਖਾਨਗੀ

ਜਦੋਂ ਸਾਂਝੀ ਖੋਵਟ ਦੇ ਹਿੱਸਦਾਰ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਂਬਰ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਟੱਕ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੰਡ ਲੈਣ ਅਤੇ ਇਸ ਤਕਸੀਮ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਅਮਲ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇਕਰਾਰ ਨਾਮ ਤਕਸੀਮ ਖਾਨਗੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਪਾਸ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਇੰਤਕਾਲ ਨੂੰ ਇੰਤਕਾਲ ਤਕਸੀਮ ਖਾਨਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵਲੋਂ ਪੜਤਾਲ ਉਪੋਰਤ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵਲੋਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤਕਸੀਮ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ

ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਖੇਵਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਆਪਣੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਾਰੇ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਜਾਂ ਫਰਦ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝੀ ਖੇਵਟ ਦੀ ਫਰਦ ਲੈ ਕੇ ਵਕੀਲ ਰਾਹੀਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ (ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ/ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ) ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਤਕਸੀਮ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਤਕਸੀਮ ਨੂੰ ਤਕਸੀਮ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

 

18. ਇੰਤਕਾਲ ਤਕਸੀਮ ਬਰੂਏ ਸੰਨਦ ਤਕਸੀਮ :- ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਅਰਜ਼ੀ ਉੱਤੇ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵਲੋਂ ਤਕਸੀਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਮੁਕਮਲ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ “ਸੰਨਦ” ਤਕਸੀਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ 3 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਕਬਜ਼ਾ ਵਰੰਟ ਜਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਰੰਟ ਕਬਜ਼ਾ ਮੁਤਾਬਕ ਕਾਰਵਾਈ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਸੰਨਦ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੰਤਕਾਲ ਤਕਸੀਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

19. ਇੰਤਕਾਲ ਤਬਦੀਲ ਮਲਕੀਅਤ ਬਾ-ਹੁਕਮ ਦਿਵਾਨੀ ਅਦਾਲਤ :- ਜਦੋਂ ਮਾਨਯੋਗ ਦਿਵਾਨੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੱਕਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਤਕਾਲ ਤਬਦੀਲ ਮਲਕੀਅਤ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਗੋ ਹਲਕਾ ਵੱਲੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਮਾਲ ਅਫਸਰ ਵੱਲੋਂ ਮੰਨਜੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(ਇੰਤਕਾਲ ਫੀਸ )Intkaal Fees of Property in Punjab Amendment 28-08-2020

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ (Jamabandi, Record of Property Rights Under Property Registration Process in Punjab) ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਮੁਰੱਬਾਬੰਦੀ / ਚੱਕਬੰਦੀ ਜਾਂ ਨਵੀਂ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਸਲ ਹਕੀਅਤ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚਕੌਤਾ, ਕੈਫੀਅਤ, ਖੇਵਟ ਨੰਬਰ,ਖਤੌਨੀ ਨੰਬਰ

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ  (Jamabandi, Record of Rights Under Property Registration Process in Punjab)

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ (Record of Rights) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪਿੰਡ (Revenue Estate) ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਰਤ ਪਟਵਾਰੀ ਹਲਕਾ ਪਾਸ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਪਰਤ ਰਿਕਾਰਡ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮੁਰੱਬਾਬੰਦੀ / ਚੱਕਬੰਦੀ ਜਾਂ ਨਵੀਂ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਸਲ ਹਕੀਅਤ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ 5 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਹਲਕਾ ਪਟਵਾਰੀ ਅਤੇ ਫਰਦ ਕੇਂਦਰ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਵਿੱਚ 12 ਖਾਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :-

1. ਖੇਵਟ ਨੰਬਰ (Khewat Number) :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਲੜੀ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਖੇਵਟ ਨੰਬਰ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਲੜੀ ਨੰਬਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਮਾਲਕ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸ ਦਾ ਰਕਬਾ ਆਦਿ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਲੜੀ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਉਸ ਮਾਲਕ ਦੀ ਖੇਵਟ ਨੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਖਤੌਨੀ ਨੰਬਰ (Khatauni Number ) :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 2 ਵਿੱਚ ਖਤੌਨੀ ਨੰਬਰ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਖੇਵਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਤੌਨੀਆਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਖਾਨਾ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਲੜੀ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਖਤੌਨੀ ਨੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਪੱਤੀ ਅਤੇ ਨੰਬਰਦਾਰ ਦਾ ਨਾਮ :- ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪੱਤੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਵੱਧ ਪੱਤੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਪੱਤੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਪੱਤੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਨੰਬਰਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਉਸ ਪੱਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮਾਲਕਾਂ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਆਦਿ ਵਸੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਮਲਾ ਵਸੂਲੀ ਮੁੱਅਤਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।
4. ਮਾਲਕ ਦਾ ਨਾਮ :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 4 ਵਿੱਚ ਮਾਲਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕਲਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਵੱਧ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਅਦਾਰਾ ਵੀ ਮਾਲਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। 
5. ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 5 ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਖੇਵਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਖੇਵਟ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਕੋਈ ਖਾਸ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ਬੈ ਜਾਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਖਰੀਦਦਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਖਾਨਾ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
6. ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ :-  ਕਿਹੜੇ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਗਣ ਦਾ ਕੀ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਉਸ ਸਾਧਨ ਦਾ ਨਾਮ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 6 ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਧਨ ਨਹਿਰ, ਟਿਊਬਵੈਲ ਜਾਂ ਖੂਹ ਆਦਿ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
7. ਨੰਬਰ ਖਸਰਾ (Khasra Number) :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 7 ਵਿੱਚ ਨੰਬਰ ਖਸਰਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਰੈਵਨਿਊ ਅਸਟੇਟ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੁੱਕੜੇ ਨੂੰ ਜੋ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰਕਬਾ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ 1 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਿਥੇ ਮਿਣਤੀ ਕਨਾਲ ਮਰਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਹਰ ਮੁਰੱਬੇ ਵਿੱਚ 1 ਤੋਂ 25 ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਮਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਮੁਰੱਬਾ ਨੰਬਰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
8. ਰਕਬਾ ਅਤੇ ਭੌਂ ਦੀ ਕਿਸਮ :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 8 ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਦਾ ਰਕਬਾ ਅਤੇ ਰਕਬੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਜਿਵੇਂ ਚਾਹੀ, ਨਹਿਰੀ, ਬਰਾਨੀ, ਗੈਰ-ਮੁਮਕਿਨ, ਬੰਜਰ ਕਦੀਮ, ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ ਆਦਿ  ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਕਬਾ ਕਨਾਲ ਮਰਲੇ ਜਾਂ ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। 100×100 ਮੀਟਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮੌਕੇ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਮਾਲ ਨੂੰ ਹੈਕਟੇਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਹੈ। ਸਾਲ 1971-72 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਹੈਕਟੇਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਖਸਰੇ ਦੇ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਹੈਕਟੇਅਰਾਂ, ਆਰੇ ਅਤੇ ਸੈਨਟੇਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਸਮਝ ਨਹੀ ਆਇਆ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਅਦਲਾ ਬਦਲੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਲ ਮਹਿਕਮੇ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਉਣ ਲੱਗੀਆਂ ਤਾਂ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਸਾਲ 1976-77 ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵਿਆਂ ਅਤੇ ਕਨਾਲ ਮਰਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਹੋਈਆਂ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਵਰਗ ਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। Read ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੇ ਢੰਗ (Land Measurements Techniques in Punjab)
9. ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚਕੌਤਾ :- ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੀ ਮਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੀ ਹੋਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਕਮ ਲੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ਇਸ ਪੈਦਾਵਾਰ ਜਾਂ ਰਕਮ ਨੂੰ ਲਗਾਨ ਜਾਂ ਚਕੌਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਚਕੋਤੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਕਾ-ਪੁੱਕਾ ਰਕਮ ਲਗਭਗ 30,000 ਤੋਂ 50,000 ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ। ਪੁਰਾਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਫਸਲ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਫਸਲ ਕੱਟਣ ਤੱਕ ਬਰਾਬਰ ਖਰਚਾ ਕਰਕੇ ਫਸਲ ਨੂੰ ਅੱਧੇ ਅੱਧ ਵੰਡਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਸਾਰਾ ਖਰਚਾ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਫਸਲ ਅਤੇ ਤੂੜੀ ਆਦਿ ਵਿੱਚੋਂ 1/3 ਹਿੱਸਾ ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਸੀ। ਫਸਲ ਅਤੇ ਤੂੜੀ ਆਦਿ ਦਾ 2/3 ਹਿੱਸਾ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।
10. ਹਿੱਸਾ ਜਾਂ ਪੈਮਾਨਾ ਹਕੀਅਤ :– ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਹੁਣ ਅਤੇ ਬੀਜਣ ਦੇ ਪੱਕੇ ਹੱਕ ਹਨ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀ ਮਾਲਕ ਆਖਦੇ ਹਾਂ ਉਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵਸੂਲ ਕਰਨਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਮੌਕਾ ਪਰ ਹੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੰਡਵਾ ਕੇ ਲਿਆਉਦੇਂ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੰਦੋਬਸਤ ਸਮੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ (ਚਾਹੀ, ਨਹਿਰੀ, ਬਰਾਨੀ, ਗੈਰ-ਮੁਮਕਿਨ, ਬੰਜਰ ਕਦੀਮ, ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ ਆਦਿ) ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਰ ਜਾਂ ਪੈਮਾਨੇ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਹਿ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਰ ਜਾਂ ਪੈਮਾਨੇ ਨੂੰ ਹਿੱਸਾ ਜਾਂ ਪੈਮਾਨਾ ਹਕੀਅਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 10 ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਵਸੂਲੀ ਮੁਅੱਤਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।
11.  ਮਾਮਲਾ :- ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਹੁਣ ਅਤੇ ਬੀਜਣ ਦੇ ਪੱਕੇ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜੇ/ਸਰਕਾਰਾਂ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਵਸੂਲ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮੌਕੇ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਵਸੂਲ ਦੇ ਸਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੁਝ ਫਸਲਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਫਸਲ ਦੇ ਬਦਲੇ ਪੈਸਾ ਵਸੂਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਕਮ ਪ੍ਰਤੀ ਬਿੱਘਾ ਜਾਂ ਕਨਾਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਜੋ ਹੁਣ ਮਾਮਲਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
12. ਕੈਫੀਅਤ :- ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੇ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 12 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਥਨ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿਵਲ ਜਾਂ ਮਾਲ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਲੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਰਪਟ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਾ ਵਾਕਿਆਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰਕੇ ਰਪਟ ਨੰਬਰ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਥੋੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰਪਟ ਦਾ ਵੇਰਵਾ (ਸਟੇਅ ਆਰਡਰ ਆਦਿ) ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਡਰਹਿਨ ਹੋਏ ਰਕਬੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਪਟ ਨੰਬਰ, ਮਿਤੀ, ਬੈਂਕ ਦਾ ਨਾਂ ਆਡਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਕਬੇ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਸਬੰਧੀ ਜਦੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 12 ਵਿੱਚ ਇੰਤਕਾਲ ਦਾ ਨੰਬਰ ਪੈਨਸਲ ਨਾਲ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇੰਤਕਾਲ ਮਨਜੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੈਨਸਲੀ ਹਵਾਲੇ ਨੂੰ ਲਾਲ ਪੈਨ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇੰਤਕਾਲ ਨਾ-ਮਨਜੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਪੈਨਸਲੀ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਲਾਲ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕਰਕੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਨਾ-ਮਨਜੂਰ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੀ ਇੰਤਕਾਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਪੀਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਅਪੀਲ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਦੋਂ 5 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੇ ਨਵੀਂ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਨਾ ਨੰਬਰ 12 ਦੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਏ ਇੰਦਰਾਜ ਕਾਲੀ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ – ਵੱਖਰੇ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :- ਕਨਾਲ ਮਰਲੇ  2. ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵੇ, ਨਾਲ ਮਰਲਿਆ ਵਿੱਚ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਸਰਸਾਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,  ਪੱਕਾ 1 ਬਿੱਘਾ ਕੱਚੇ 3 ਬਿੱਘੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹੈਕਟੇਅਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਸਟੈਂਡਰਡ ਰਕਬੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, 16 ਆਨੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦੇ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਰਕਬਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, Types of Land in Punjab Land Record

1.ਕਨਾਲ ਮਰਲਿਆਂ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੇ ਢੰਗ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-

1 ਵਰਗ ਕਰਮ= 1 ਸਰਸਾਹੀ
9 ਸਰਸਾਹੀ=1 ਮਰਲਾ
20 ਮਰਲੇ=1 ਕਨਾਲ
8 ਕਨਾਲ = 1 ਏਕੜ

• ਸਰਸਾਹੀ :- ਕਨਾਲ ਮਰਲਿਆ ਵਿੱਚ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਸਰਸਾਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਰਗ ਕਰਮ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਹੀ ਸਰਸਾਹੀ ਹੈ।
• ਮਰਲਾ:- 9 ਸਰਸਾਹੀ ਜਾਂ 9 ਵਰਗ ਕਰਮ ਰਕਬੇ ਨੂੰ 1 ਮਰਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਕਨਾਲ:- 20 ਮਰਲਿਆਂ ਨੂੰ 1 ਕਨਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਏਕੜ :- 8 ਕਨਾਲ ਰਕਬੇ ਨੂੰ 1 ਏਕੜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਮੁਰੱਬਾ :- 25 ਖੇਤਾਂ ਜਾਂ 25 ਏਕੜਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਚੱਕ (ਟੁੱਕੜਾ) ਨੂੰ ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਰੱਬੇ ਦਾ ਆਕਾਰ 200 ਕਰਮ ਲੰਬਾ × 180 ਕਰਮ ਚੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮੁਰੱਬਾ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਮੁਰੱਬੇ ਅਧੀਨ ਆਉਦੇਂ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿਹੜਾ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਰੱਬੇ ਦਾ ਨੰਬਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮੁਤਾਬਕ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।। ਇਸਨੂੰ ਮੁਸਤੀਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 

2. ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵਿਆਂ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੇ ਢੰਗ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-

1 ਵਰਗ ਕਰਮ = 1 ਵਿਸਵਾਸੀ
20 ਵਿਸਵਾਸੀਆਂ =1 ਵਿਸਵਾ
20 ਵਿਸਵੇ = 1 ਬਿੱਘਾ
4 ਬਿੱਘੇ 16 ਵਿਸਵੇ =1 ਏਕੜ ਜਾਂ 8 ਕਨਾਲ
6 ਬਿੱਘੇ 5 ਵਿਸਵੇ =1  ਵੱਡਾ ਕਿੱਲਾ

• ਵਿਸਵਾਸੀ :- ਬਿੱਘੇ ਵਿਸਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਵਿਸਵਾਸੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਰਗ ਕਰਮ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਹੀ ਵਿਸਵਾਸੀ ਹੈ।
• ਵਿਸਵਾ :- 20 ਵਰਗ ਕਰਮ ਜਾਂ 20 ਵਿਸਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ 1 ਵਿਸਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਬਿੱਘਾ :- 20 ਵਿਸਵਿਆਂ ਨੂੰ 1 ਬਿੱਘਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਵੱਡਾ ਕਿੱਲਾ :- 6 ਬਿੱਘੇ 5 ਵਿਸਵਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤ ਜਾਂ ਰਕਬੇ ਨੂੰ 1 ਵੱਡਾ ਕਿੱਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੱਕਾ ਬਿੱਘਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਜਿਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਉੱਥੇ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਪੈਮਾਨੇ 99″ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਮ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਰੀਬ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਬਨਾਏ ਗਏ ਖੇਤ 40×20 ਕਰਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜਰੀਬ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 5 ਕਰਮ ਭਾਵ 41.25 ਫੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਖੇਤ ਦਾ ਰਕਬਾ 2 ਬਿੱਘੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਪੱਕੇ 2 ਬਿੱਘ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੱਕਾ 1 ਬਿੱਘਾ ਕੱਚੇ 3 ਬਿੱਘੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੱਕੇ ਬਿੱਘਿਆਂ ਵਿੱਚ 99 ” ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਮ ਅਤੇ ਕੱਚੇ ਬਿੱਘਿਆਂ ਵਿੱਚ 57.157″ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਮ ਵਾਲੀ ਜਰੀਬ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਹੈਕਟੇਅਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ

• ਸੈਟੇਅਰ :-ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਸੈਟੇਅਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਹੀ ਸੈਟੇਅਰ ਹੈ।
• ਆਰੇ :-100 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਜਾਂ 100 ਸੈਟੇਅਰਾਂ ਨੂੰ 1 ਆਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਹੈਕਟੇਅਰ :- 10000 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਜਾਂ 100 ਆਰੇ ਨੂੰ 1 ਹੈਕਟੇਅਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਪੈਮਾਨੇ (ਜ਼ਰੀਬਾਂ) ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ:-

ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜ਼ਰੀਬ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਰੀਬ 10 ਕਰਮ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਰੀਬ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੋਨੋਂ ਸਿਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਕੜਨ ਲਈ ਕੁੰਡੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਇੱਕ ਕਰਮ ਉੱਤੇ ਕਰਮ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਪੱਤਰਾ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਰਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੀਬ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵੀ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੰਬਾਈ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਮਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਬਣੇ ਖੇਤ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੀ ਦੁਸਰੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਮਿਣਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਉੱਲਝਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਜ਼ਰੀਬ ਦੀਆਂ ਨਿਮਨ ਲਿਖਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ:-

ਲੜੀ ਨੰ:	ਕਰਮ	ਇੰਚ	ਮੀਟਰ
1	1 ਕਰਮ	66″	1.6764 ਮੀਟਰ
2	1 ਕਰਮ	57.157″	1.4517 ਮੀਟਰ
3	1 ਕਰਮ	60″	1.524 ਮੀਟਰ
4	1 ਕਰਮ	57.5″	1.4605 ਮੀਟਰ
5	1 ਕਰਮ	99″	2.5146 ਮੀਟਰ
6	1 ਕਰਮ	54″	1.3716 ਮੀਟਰ

ਸਟੈਂਡਰਡ ਰਕਬੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ:-

ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੁੱਰਬਾਬੰਦੀ / ਚੱਕਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕੀਮਤ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 16 ਆਨੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜ਼ਮੀਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 16 ਆਨੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦੇ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਰਕਬਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰ ਨੰਬਰ ਖਸਰਾ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ:-

ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ	ਕੀਮਤ
1	2 ਆਨੇ
2	4 ਆਨੇ
3	6 ਆਨੇ
4	8 ਆਨੇ
5	12 ਆਨੇ
6	16 ਆਨੇ

 

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ  ਪੈਮਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੰਦ:-

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ  ਪੈਮਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:-

1. ਜ਼ਰੀਬ :- ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜ਼ਰੀਬ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜ਼ਰੀਬ 10 ਕਰਮ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਰੀਬ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਕ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੋਨੋਂ ਸਿਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਕੜਨ ਲਈ ਕੁੰਡੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਇੱਕ ਕਰਮ ਉੱਤੇ ਕਰਮ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਪੱਤਰਾ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਰਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੀਬ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵੀ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2. ਗਜ਼ :- ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਰੀਬ ਦੀ ਇੱਕ ਕਰਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਸਰੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਰੀਬ ਦੀ ਸੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਗਜ਼ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਥਾਨਕ ਪੈਮਾਨਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦੀ ਲੰਬਾਈ ਘੱਟ-ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
3. ਕਰਾਸ :- ਕਰਾਸ ਲਾਈਨਾਂ ਉੱਪਰ 90 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਕੌਣ (ਲੰਬ) ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ 5 ਫੁੱਟ ਉੱਚਾਈ ਦਾ ਲਕੜੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਿੱਚਲੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਗੱਡਣ ਲਈ ਲੋਹੇ ਦਾ ਸੁੰਮ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਇੱਕ 8 ਵਰਗ ਇੰਚ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਫੱਟੀ ਲਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਦੋ ਝਿਰੀਆਂ ਵੱਜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ 90 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਕੋਣ ਉੱਤੇ ਟੱਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਝੰਡੀਆਂ ਲਗਾਈਆ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ।
4. ਸੂਆ :- ਇਹ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਸਲਾਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਹੇਠਲਾ ਹਿੱਸਾ ਪਤਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰਲਾ ਹਿੱਸਾ 2 ਇੰਚ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਗੋਲਾਈ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਜ਼ਰੀਬ ਖਿਚਣ ਵਾਲਾ 10 ਸੂਏ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਥੇ ਜ਼ਰੀਬ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ-ਇੱਕ ਸੂਆ ਜ਼ਰੀਬ ਦੇ ਕੁੰਡੇ ਨਾਲ ਖਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਰੀਬ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਸੂਏ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
5. ਚੁੰਬਕੀ ਸੂਈ (Magnetic compass) :- ਇਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਰਾਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰੱਖਕੇ ਕਰਾਸ ਨੂੰ ਸੂਈ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਜਾਂ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਕਰਕੇ ਝੰਡੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਸਿੱਧੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕੇ।
6. ਝੰਡੀਆਂ :- ਝੰਡੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਚਲੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗੱਡਣ ਲਈ ਲੋਹੇ ਦੀ ਸੰਮ ਲਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਜਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਲਗਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਘੱਟ-ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
7. ਪੈਮਾਨਾ ਪਿੱਤਲ :- ਪੈਮਾਨਾ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਵਜ਼ਨ 125 ਗਰਾਮ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਿੱਟਾ ਕਾਗਜ਼ ਲਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਮਿਣਤੀ ਉਪਰੰਤ ਮੁਸਾਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਵਲੋਂ ਤਤੀਮੇ ਕੱਟਣ ਲਈ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਗੋ ਵਲੋਂ ਮਿਣਤੀ ਮੌਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਹਿਕਮਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਰਿਕਾਰਡ, ਪੰਜਾਬ ਵਲੋਂ ਨਿਯਤ ਅਦਾਰੇ ਹੀ ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਲੰਬਾਈ 10 ਇੰਚ ਜਾਂ 12 ਇੰਚ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਇੰਚ ਵਿੱਚ 40 ਕਰਮਾਂ ਦਰਸਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਸਕੇਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
8. ਤਿਰਪਾਈ :- ਪਹਾੜੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲੱਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਉੱਪਰ ਸਿਸਤ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
9. ਸਿਸਤ :- ਇਹ ਵੀ ਪਹਾੜੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸੰਦ ਹੈ। ਤਰਪਾਈ ਉੱਪਰ ਰੱਖਕੇ ਝਿਰੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਇੱਕ ਧਾਗਾ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸਿਰੇ ਬੰਨਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਸਤ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਨਾਲ ਝਿਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਧਾਗੇ ਦੀ ਸੇਧ ਵਿੱਚ ਦੇਖਕੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਝੰਡੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

 

ਜਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮਾਂ (Types of Land in Punjab Land Record)

ਲੜੀ ਨੰਬਰ	ਜਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮ	ਸੰਖੇਪ ਵਰਨਣ
1	ਚਾਹੀ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਖੂਹ ਜਾਂ ਟਿਊਬਵੈਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ।
2	ਨਹਿਰੀ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਨਹਿਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ।
3	ਚਾਹੀ ਨਹਿਰੀ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਖੂਹ ਜਾਂ ਟਿਊਬਵੈਲ ਦਾ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਨਹਿਰ ਦਾ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ।
4	ਨਹਿਰੀ ਚਾਹੀ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਨਹਿਰ ਦਾ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਖੂਹ ਜਾਂ ਟਿਊਬਵੈਲ ਦਾ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ।
5	ਬਰਾਨੀ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ।
6	ਗੈਰ ਮੁਮਕਿਨ	ਜਿਹੜਾ ਰਕਬਾ ਵਾਹੀਯੋਗ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਬਾਦੀ, ਰੂੜੀ, ਰਸਤੇ, ਸਕੂਲ, ਪਲਾਟ ਆਦਿ।
7	ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲਗਾਤਾਰ 3 ਫਸਲਾਂ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਚੌਥੀ ਫਸਲ ਤੇ ਗਿਰਦਾਵਰੀ ਸਮੇਂ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
8	ਬੰਜਰ ਕਦੀਮ	ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲਗਾਤਾਰ 4 ਫਸਲਾਂ ਤੋਂ ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ ਰਹੇ ਤਾਂ ਪੰਜਵੀਂ ਫਸਲ ਤੇ ਗਿਰਦਾਵਰੀ ਸਮੇਂ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਕਦੀਮ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
9	ਸੈਲਾਬ	ਜਿਹੜੀ ਜਮੀਨ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਿਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਵੇ।
10	ਆਬੀ	ਜਿਹੜੀ ਜਮੀਨ ਨੂੰ ਝੀਲਾਂ ਜਾਂ ਟੈਕਾਂ ਤੋਂ ਲਿਫਟ /ਟਿੰਡਾਂ ਰਾਹੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪਾਣੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇ।

 

ਪੈਮਾਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਰਵੇ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਪੈਮਾਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਏ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਰਵੇ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਜਿਹੜੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹਨਾ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:

1. ਸਰਵਈ ਬੁਰਜੀਆਂ (ਗਰੇਟਰ ਟ੍ਰਿਗਨੋਮੈਟਰੀਕਲ ਸਟੇਸ਼ਨ)
2. ਦਰਿਆਈ ਰਕਬੇ ਦੇ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਕਰਦੇ ਵੇਲੇ ਉਸ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਬੁਰਜੀਆਂ।
3. ਟਰੈਵਰਸ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਕੰਪਾਸ ਬੁਰਜੀਆਂ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰਵੇ ਮੁਰੱਬਾਬੰਦੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।
4. ਦੂਜੇ ਕੰਪਾਸ ਨਿਸ਼ਾਨ ਜਿਵੇਂ ਨੁਕਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪੱਥਰ ਜੋ ਦੁਆਬਾ ਏਰੀਆ ਅਤੇ ਨੌ ਅਬਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮੁਸਤੀਲ ਵਿੱਚ ਮਹਿਕਮਾ ਸਰਵੇ ਨੇ ਬਲਾਕ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਲਈ ਲਾਏ ਹਨ।

ਸਰਵੇ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਕੰਪਾਸ ਡੈਟਾ ਪਟਵਾਰੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਰਵੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਤੌਰ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ:-

1. ਜਿੱਥੇ ਭੌਂ ਜਿਆਦਾ ਪਹਾੜੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਟੋਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮੁਰੱਬੇ ਕਾਇਮ ਨਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋਣ।
2. ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਅਰਥਾਤ ਦਰਿਆਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਟਰੈਵਰਸ, ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਕਿ ਪਟਵਾਰੀ ਦੇ ਸਰਵੇ ਕੰਮ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗਿਣੀ ਜਾਵੇ।

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ: 

1. ਸੇਹਦਾ (Sehda): ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪਿੰਡਾ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹੋਣ ਉੱਥੇ ਇਹ ਸੇਹੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2. ਬੁਰਜੀ: ਦੋ ਸੋਹਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਹੱਦ ਦੇ ਹਰ ਮੋੜ ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਬੁਰਜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ।
3. ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਬੁਰਜੀਆਂ: ਇਹ ਹਰ ਮੁਰੱਬੇ ਵਰਗ ਜਾਂ ਆਇਤਾਕਾਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ।
4. ਬੁਰਜੀ ਖ਼ਤ ਬੁਨਿਆਦੀ: ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਮੁਰੱਬੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਲਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਆਇਤਾਕਾਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੁਰਜੀਆਂ ਕਿਸ ਸਾਈਜ਼ ਦੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ?

ਇਹ ਬੁਰਜੀਆਂ ਕੰਕਰੀਟ ਜਾਂ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਈਜ਼ 45 ਸੈਟੀਂਂਮੀਟਰ X 15 ਸੈਟੀਂਂਮੀਟਰ X 15 ਸੈਟੀਂਂਮੀਟਰ 17.7 Inches Deep X 6 Inches wide X 6 Inches wide ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਰੱਬੇਬੰਦੀ ਪੱਥਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਵੇਲੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਟਵਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਜਰੇ, ਸਰਵੇ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Uncover the meanings behind Urdu and Farsi terms in old property registries in Punjab, revenue terminology in urdu, aswe simplify the complexities of the past and empower you to navigate property matters and Registration of Property in Punjab effortlessly in simple Punjabi.

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਰਦੂ, ਫ਼ਾਰਸੀ  ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ ਸਬੰਧੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। Read Empowering Punjab: The Shift to Simple Punjabi in Document Registration

ਪਰ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਇੰਨ੍ਹਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Also Read ਵਾਰਸ ਵੱਲੋਂ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਹੱਕ ਗੁਆਉਣ (Losing Right in Inheritance of Property) ਦੇ 3 ਕਾਰਣਾਂ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲੀਆ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੇ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹੈ:-

ਲੜੀ ਨੰ.	ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦ	ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ
1	ਉਜਰ	ਇਤਰਾਜ
2	ਉਜਰਤ	ਫੀਸ
3	ਅਰਾਜੀ	ਜ਼ਮੀਨ
4	ਅਰਸਾ	ਸਮਾਂ
5	ਆਗਾਜ਼	ਆਰੰਭ
6	ਅਸਾਲਤਨ	ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ
7	ਆਬਪਾਸ	ਜਿਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ
8	ਅਹਿਲਦਾਰ	ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ
9	ਐਹਲੇ ਮਨਸਬ	ਉਚ ਅਧਿਕਾਰੀ
10	ਅਕਸ ਸਿਜ਼ਰਾ	ਨਕਸ਼ਾ/ ਮੁਸਾਵੀ ਦੇ ਲੱਠੇ ਉੱਪਰ ਨਕਲ
11	ਅਰਜ਼ ਅਰਸਾਲ	ਮਾਮਲਾ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ
12	ਅਖਰਾਜ਼	ਖਾਰਜ਼ ਕਰਨਾ
13	ਅਲਾਮਾਤ	ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ
14	ਅਰਾਜੀ ਮੁਤਰਕਾ	ਅਲਾਟ ਕਰਨ ਯੋਗ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਛੱਡਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹੋਣ । ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਸਟੋਡੀਅਨ, ਬਤੌਰ ਮਾਲ, ਮਤਰੂਕਾ ਮਹਾਜਰੀਨ,ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਆਦਿ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
15	ਇਤਫਾਕੀਆ	ਅਚਾਨਕ
16	ਇਵਜਾਨਾ	ਮੁਆਵਜ਼ਾ
17	ਇਜ਼ਰਾਅ	ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ
18	ਇਜਹਾਰੇ ਹੱਕ	ਹੱਕ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
19	ਇਰਾਦਤਨ	ਜਾਣ ਬੁੱਝਕੇ
20	ਇਸਤਖਰਾਜ	ਖੇਤਰਫਲ ਕੱਢਣ ਦਾ ਢੰਗ
21	ਇਜ਼ਾਫਾ	ਵਾਧਾ
22	ਇਜਾਦੀ ਆਰਹਿਨ	ਆਡਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
23	ਇਜਾਦੀ-ਜਰ ਰਹਿਨ	ਰਹਿਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
24	ਸ਼ਾਮਲਾਤ ਦੇਹ	ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ
25	ਸ਼ਾਮਲਾਤ ਹਸਬ ਜਰੇ ਖੇਵਟ	ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਵਟਦਾਰਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ
26	ਸਰਬਰਾਹ	ਸਰਪ੍ਰਸਤ
27	ਸਜ਼ਾ ਯਾਫਤਾ	ਦੰਡਤ ਵਿਅਕਤੀ
28	ਸਪੁਰਦਗੀ	ਹਵਾਲੇ ਕਰਨਾ
29	ਸ਼ਰਾ	ਰਸਮ /ਕਾਨੂੰਨ / ਕਰ
30	ਸੂਖਮ	ਬਰੀਕ
31	ਸ਼ਰੇਆਮ	ਸਭ ਦੇ ਲਈ
32	ਸਾਕਿਨ	ਵਸਨੀਕ
33	ਸਾਕਿਨ ਦੇਹ	ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਸਨੀਕ
34	ਸ਼ਮਾਲ	ਪੂਰਬ
35	ਸ਼ਰਕ	ਉੱਤਰ
36	ਸਵਾਈ	ਲੋਕਲ ਰੇਟ + ਨੰਬਰਦਾਰੀ
37	ਸਾਲ ਤਮਾਮ	ਪੂਰਾ ਸਾਲ
38	ਮਾਲੀ ਸਾਲ	ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ
39	ਜ਼ਰਾਇਤੀ ਸਾਲ	ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਾਲ
40	ਸੰਨਦ	ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
41	ਸੇਹਤ	ਦਰੁਸਤੀ
42	ਸੇਹਤ ਇੰਦਰਾਜ	ਦਰੁਸਤੀ ਇੰਦਰਾਜ
43	ਸ਼ਜਰਾ ਕਿਸਤਵਾਰ	ਕੱਪੜਾ/ਲੱਠੇ ਉਪਰ ਮੁਸਾਵੀ ਦੀ ਕਾਪੀ
44	ਸ਼ਜਰਾ ਨਸਬ	ਕੁਰਸੀਨਾਮਾ
45	ਸ਼ਰਾਏ ਲਗਾਨ	ਲਗਾਨ ਦੀ ਦਰ
46	ਸਾਇਲ	ਦਰਖਾਸਤੀ
47	ਹਸਬ ਜ਼ਾਬਤਾ	ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ
48	ਹਿੱਬਾ	ਦਾਨ
49	ਹਕੂਕ	ਹੱਕ
50	ਹਕੂਕ ਮਾਲਕੀਅਤ	ਮਾਲਕੀ ਹੱਕ
51	ਹਸਬ ਜੈਲ	ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ
52	ਹੱਕ ਸਫਾ	ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹੱਕ
53	ਹੱਦਬੰਦੀ	ਦੋ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਵੱਟ
54	ਹੁਕਮ ਅਦੂਲੀ	ਹੁਕਮ ਨਾ ਮੰਨਣਾ
55	ਹਿਫਾਜਤ	ਸੁਰੱਖਿਆ
56	ਹਮਸ਼ੀਰਾ	ਭੈਣ
57	ਹਸਬ ਰਸਦ ਜਰੇ ਖੇਵਟ	ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਮਾਲਕ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਮਾਲਕੀ ਹੈ ਉਸ ਅਨੁਪਾਤ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਂਝੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ
58	ਕੈਫ਼ੀਅਤ	ਵਿਸ਼ੇਸ ਕਥਨ
59	ਕਨੂਕਤ	ਖੜੀ ਫਸਲ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ
60	ਕਬਜ਼ਾ ਮਾਲਕਾਨਾ	ਮਾਲਕੀ ਕਬਜਾ
61	ਕਬਜ਼ਾ ਬਿਲਾ ਮੁਜਾਹਮਤ	ਝਗੜੇ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਕਬਜਾ
62	ਕਬਜਾ ਏ ਮੌਰੂਸੀ	ਮੌਰੂਸੀ ਕਬਜਾ
63	ਕਾਬਲੇ ਮਨਸੂਚੀ	ਰੱਦ ਕਰਨ ਯੋਗ
64	ਕਬਜ਼ਾ ਏ ਜੁਦਾਗਾਨਾਂ	ਅਲੱਗ ਕਬਜ਼ਾ
65	ਕਬੂਲੀਅਤ	ਸਹਿਮਤੀ
66	ਖੇਵਟ ਨੰਬਰ	ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕਾਨ ਦੀ ਲੜੀ ਨੰਬਰ
67	ਖਾਵੰਦ	ਪਤੀ
68	ਖਾਰਜ ਬਾਠ	ਜਿਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਾ ਹੋਵੇ
69	ਖੱਸਰਾ ਨੰਬਰ	ਜਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਜਿਹੜਾ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਅਕਤੀਆ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਮੁਰੱਬੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੱਸਰਾ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
70	ਖਤੌਨੀ	ਜਮਾਂਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਦਾ ਲੜੀ ਨੰਬਰ
71	ਖੁਦਾ ਕਾਸ਼ਤ	ਆਪ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
72	ਖਿਲਾਫ ਵਰਜੀ	ਉਲੰਘਣਾ
73	ਖੈਰਾਤ	ਦਾਨ/ਪੁੰਨ
74	ਖਤੌਨੀ ਨੰਬਰ	ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਦਾ ਲੜੀ ਨੰਬਰ
75	ਗੈਰ ਮਨਕੂਲਾ ਜਾਇਦਾਦ	ਅੱਚਲ ਸੰਪਤੀ
76	ਗੈਰ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਾਮਲਾਤ	ਸ਼ਾਮਲਾਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ
77	ਗੈਰ ਮਜਰੂਆ	ਬਿਨਾਂ ਕਾਸ਼ਤ
78	ਗਰਬ	ਦੱਖਣ
79	ਗਰਿੰਦਾ	ਲੈਣ ਵਾਲਾ
80	ਗਰੋਸੀ	ਜੱਦੀ
81	ਚੱਕ	ਟੁਕੜਾ
82	ਚੱਕ ਤਸ਼ਖੀਸ਼	ਮਾਮਲਾ ਅਸੈਸ ਕਰਨ ਲਈ ਜਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਗਰੁੱਪ/ਟੁਕੜਾ
83	ਜੁਮਲਾ ਮੁਸਤਰਕਾ ਮਾਲਕਾਨ ਹਸਬ ਰਸਦ ਜ਼ਰੇ ਖੇਵਟ	ਮਾਲਕਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਵਟਾਂ ਦੇ ਰਕਬੇ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ
84	ਜ਼ਰਖੇਜ਼	ਉਪਜਾਊ
85	ਜਰੇ ਰਹਿਣ	ਰਹਿਣ ਦੀ ਰਕਮ
86	ਜੋਜਾਂ	ਪਤਨੀ
87	ਜਨੂਬ	ਪੱਛਮ
88	ਜ਼ਰ-ਏ-ਤਹਿਸੀਲ	ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਕੁੱਲ ਮਾਲ
89	ਜ਼ਰ	ਰਕਮ
90	ਜੁਆਬ-ਉਲ-ਜੁਆਬ	ਪਹਿਲੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ
91	ਜਮਾਂ	ਮਾਲ
92	ਜਰਈ	ਖਤੀ
93	ਢਾਲਬਾਨ	ਕਾਸਤਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਵਸੂਲੀ ਲਈ ਪਟਵਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਵਾਲੀ ਸੂਚੀ
94	ਤਮਾਮ	ਪੂਰਾ
95	ਤਤਿੱਮਾ	ਅਨੁਪੂਰਕ
96	ਤਤਿੱਮਾ ਕੱਟਣਾ	ਮਾਲਕਾਨਾ ਹੱਕ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਟਵਾਰੀ ਇੱਕ ਨਕਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਤਿਮਾ ਕੱਟਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
97	ਤਲਬ ਕਰਨਾ	ਬੁਲਾਉਣਾ
98	ਤਾਬੇ	ਅਨੁਸਾਰ
99	ਤਨਬੀਅਤ ਨਾਮਾ	ਮੁਤਬੰਨਾ ਨਾਮਾ
100	ਤਕਾਵੀ	ਖੇਤੀ ਕਰਜ਼ਾ
101	ਤੈਦਾਦੀ	ਗਿਣਤੀ
102	ਤਲਫ ਕਰਨਾ	ਨਸਟ ਕਰਨਾ
104	ਤਮਲੀਕ ਨਾਮਾ	ਸਮਝੋਤਾ ਨਾਮਾ
105	ਤਫਸ਼ੀਲ	ਵੇਰਵਾ
106	ਤਰਮੀਮ	ਸੋਧ
107	ਤਾਵਾਨ	ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਮੁਆਵਜਾ
108	ਤੱਸਬਰ	ਮੰਨ ਲੈਣਾ
109	ਤਲਬਾਨਾ	ਖਰਚਾ
110	ਤਰੀਕਾ ਬਾਠ	ਮਾਮਲਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ
111	ਦੇਹ	ਪਿੰਡ
112	ਦੁਖਤਰਾਨ	ਪੁੱਤਰੀਆਂ
113	ਦੁਖਤਰ ਮੁਤਬੰਨਾਂ	ਗੋਦ ਲਈ ਹੋਈ ਪੁੱਤਰੀ
114	ਦਖ਼ਲ	ਕਬਜ਼ਾ
115	ਦਾਖਲ ਖਾਰਜ	ਇੰਤਕਾਲ
116	ਨਜੂਲ ਭੌਂ	ਵਾਰਸਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਣ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ
117	ਨਕਲ ਨਵੀਸ	ਨਕਲ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ
118	ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ	ਪੁੱਨਰ ਨਿਰੀਖਣ
119	ਨਕਸ਼ਾ ਨਜ਼ਰੀ	ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਪੈਮਾਨੇ ਤੋਂ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਨਾਇਆ ਨਕਸਾ
120	ਨੰਬਰ ਸਮਾਰ	ਲੜੀ ਨੰਬਰ
121	ਨਕਸ਼ਾ ਹਕੂਕ ਚਾਹਤ	ਖੂਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਨਕਸਾ
122	ਨਿਮਜੁਮਲਾ	ਸਾਰੇ ਵਿੱਚੋਂ
123	ਪਿਸਰ	ਪੁੱਤਰ
124	ਪਿਸਰ-ਏ-ਅਖਿਆਫੀ	ਮਤਰੇਆ ਪੁੱਤਰ
125	ਪਿਸਰ ਖੁਨਿੰਦਾ	ਗੋਦ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਪੁੱਤਰ
126	ਪੜਤਾ	ਮਾਮਲਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਦਰ
127	ਪਰਤ ਪਟਵਾਰ	ਜਿਹੜਾ ਰਿਕਾਰਡ ਪਟਵਾਰੀ ਕੋਲ ਪਿਆ ਹੋਵੇ
128	ਪਰਤ ਪਸਰਕਾਰ	ਜਿਹੜਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸਦਰ ਦਫਤਰ ਪਿਆ ਹੋਵੇ
129	ਫਰਦ ਬਦਰ	ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਸੋਧ
130	ਫਕ ਉਲ ਰਹਿਨ	ਗਹਿਣੇ ਪਈ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਛਡਾਉਣਾ
131	ਫੌਤ	ਮੌਤ
132	ਫਰਦ	ਨਕਲ
133	ਫਰੀਕ	ਧਿਰ
134	ਫਰੀਕ ਅੱਵਲ	ਪਹਿਲੀ ਧਿਰ
135	ਫਰੀਕ ਦੋਮ	ਦੂਜੀ ਧਿਰ
136	ਫਰੀਕ ਸਾਨੀ	ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ
137	ਫਸਲ- ਏ- ਇਸਤਦਾ	ਖੜੀ ਫਸਲ
138	ਫੌਤ-ਬਿਲਾ-ਵਸੀਅਤ	ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵਸੀਅਤ ਕੀਤੇ ਮਰਨਾ
139	ਫਰਦ ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ	ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਦੀ ਨਕਲ
140	ਫੇਰਰਿਸਤ ਇੰਤਕਾਲ	ਜਿਹੜੀ ਹਰ ਸਾਲ ਜੂਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
141	ਫਰਦ ਬਦਰ	ਫਰਦ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ ਦੀ ਸੋਧ ਕਰਨੀ
142	ਫਕ- ਤਕਮੀਲੀ	ਜਦੋਂ ਮੁਰਤਹਿਨ ਰਕਬਾ ਖਰੀਦ ਲਵੇ ਇੱਕ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਮੁਰਤਹਿਨ ਅਤੇ ਮੁਸਤਰੀ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਸੋਧ ਲਈ ਦਰਜ ਇੰਤਕਾਲ
143	ਬਦਸਤੂਰ	ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ
144	ਬੈਨਾਮਾ	ਵਿਕਰੀ ਨਾਮਾ
145	ਬਜਰੀਆ	ਰਾਹੀ
146	ਬੇਦਖਲੀ	ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਵਾਝਿਆਂ ਕਰਨਾ
147	ਬਾਇਆ	ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ
148	ਬੇਸੀ	ਵਾਧਾ
149	ਬੰਦ ਸਵਾਲ	ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਸਨ
150	ਬਾਹਮੀ ਸ਼ਰਤਾਂ	ਆਪਸੀ ਜੁਬਾਨੀ ਸ਼ਰਤਾਂ
151	ਬਿੱਲ ਮੁਕਤਾ	ਉੱਕਾ ਪੁੱਕਾ
152	ਬਦਰ	ਗਲਤੀ
153	ਬਾਹਮੀ	ਆਪਸੀ
154	ਬਾਤਿਲ	ਰੱਦ
155	ਬਾਛ ਪੇਪਰ	ਜਮ੍ਹਾਂਬਦੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪਟਵਾਰੀ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਲਈ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਬਾਛ ਪੇਪਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
156	ਬਿਲਾ ਲਗਾਨ ਬਵਜਾਂ ਤਸੱਵਰ ਰਹਿਣ	ਲਗਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗਹਿਣੇ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ
157	ਬਿਲਾ ਮੁਖਾਲਫਾਨਾਂ ਲਗਾਨ ਬਵਜਾਂ	ਲਗਾਨ ਤੇ ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਲ ਕਬਜਾ
158	ਬਿਲਾ ਲਗਾਨ ਬਵਜਾ ਬੰਨਾ ਸਿਕਨੀ	ਲਗਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਜਮੀਨ ਦੀ ਹੱਦਾ ਟੁੱਟਣ ਕਾਰਨ
159	ਬਿਲਾ ਲਗਾਨ ਬਵਜਾ ਤਸੱਬਰ ਮਲਕੀਅਤ	ਲਗਾਨ ਤੇ ਬਿਨਾ ਕਾਸਤਕਾਰ ਜਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਲਕ ਸਮਝੇ
160	ਬਿਲਾ ਲਗਾਨ ਬਵਜਾਂ ਬਰਾਦਰ ਹਕੀਕੀ	ਲਗਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਭਰਾ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਕਾਸਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
161	ਬੰਜਰ ਕਦੀਮ	ਜਿੱਥੇ ਅੱਠ ਫਸਲਾਂ ਤੱਕ ਕੁੱਝ ਨਾਂ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
162	ਬੰਜਰ ਜਦੀਦ	ਜਿੱਥੇ ਚਾਰ ਫਸਲਾਂ ਤੱਕ ਕੁੱਝ ਨਾਂ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
163	ਭੋਲੀ ਖਿੱਲ	ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜਿਹੜੀ ਤਾਜਾ ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਨੂੰ ਉਪਜ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ
164	ਮਖਸੂਸ	ਖਾਸ
165	ਮਖਸੂਸ ਨੰਬਰ ਖਸਰਾ	ਖਾਸ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ
166	ਮੁਸ਼ਤਰਕਾ	ਸਾਂਝਾ
167	ਮੁਸ਼ਤਰਕਾ ਮਾਲਕਾਨ	ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ
168	ਮੁਸਤਰਕਾ ਮਾਲਕਾਨ ਹਸਬ ਰਸਦ ਖੇਵਟ	ਉਹ ਸਾਂਝੀ ਜ਼ਮੀਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕਾਨ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖੇਵਟ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ
169	ਮਾਲੀਅਤ	ਕੀਮਤ
170	ਮੁੰਤਕਿਲ	ਤਬਦੀਲ
171	ਮੁਤਨਾਜਾ	ਝਗੜੇ ਵਾਲਾ
172	ਮੁਦਈ	ਦਾਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
173	ਮਜ਼ਕੂਰ	ਉਪਰੋਕਤ
174	ਮਨਸੂਖ ਕਰਨਾ	ਖਾਰਜ ਕਰਨਾ
175	ਮੁਸਤਰੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਬਾਸ਼	ਖਰੀਦਦਾਰ ਚੁਕੰਨਾ ਰਹੇ
176	ਮਸ਼ਰੂਫ	ਰੁਝਿਆ ਹੋਇਆ
177	ਮਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰੀ	ਭੋਂ ਮਾਲੀਆ
178	ਮੁਚੱਲਕਾ	ਨਿੱਜ਼ੀ ਜਮਾਨਤਨਾਮਾ
179	ਮੁਵੱਕਲ	ਵਕੀਲ ਦਾ ਗ੍ਰਾਹਕ
180	ਮਰਹੂਮ	ਸਵਰਗਵਾਸੀ
181	ਮੁਸਤਾਜਰੀਨਾਮਾ	ਪਟਾਨਾਮਾ
181	ਮੁਦਾਲਾ	ਪ੍ਰਤੀਵਾਦੀ
182	ਮੁਕਾਮ	ਸਥਾਨ
183	ਮੁਕਰਰ	ਨਿਸਚਿਤ
184	ਮਜ਼ੀਦ	ਵਾਧੂ
185	ਮਨਕੂਲਾ ਜਾਇਦਾਦ	ਚੱਲ ਜਾਇਦਾਦ
186	ਮਸਲਨ	ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ
187	ਮੁਸਤਰੀ	ਖਰੀਦਦਾਰ
188	ਮੁਰਤਹਿਨ	ਜਮੀਨ ਗਹਿਣੇ ਲੈਣ ਵਾਲਾ
189	ਮਸ਼ਕੂਕ	ਸ਼ੱਕੀ
190	ਮੁਤਵਫੀ	ਜਿਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇ
191	ਮਹੂਬਇਲਾ	ਦਾਨ ਲੈਣ ਵਾਲਾ
192	ਮਜ਼ਾਰਾ ਮੌਰੂਸੀ	ਸਥਾਈ ਕਾਸਤਕਾਰ
193	ਮਿਸਲ ਹਕੀਅਤ	ਹੱਕਾ ਦੀ ਮਿਸਲ/ਜਮ੍ਹਾਂਬੰਦੀ ਜੋ ਮੁਰੱਬਾਬੰਦੀ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
194	ਮੁਹਾਫਿਜਖਾਨਾ	ਰਿਕਾਰਡ ਰੂਮ
195	ਮੁੜਸਮਾਇਤ	ਪੁਨਰ ਵਿਚਾਰ
196	ਮੁਹਰਰ	ਮੁਨਸ਼ੀ
197	ਮਜਰੂਆ	ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ
198	ਮਾਲੀ ਵਰਾਂ	ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ
199	ਮਿਜਾਨ	ਜੋੜ
200	ਮੁਸਤਕਿਲ	ਪੱਕਾ
201	ਮੁਸੰਨਾ	ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਪਰਤ
202	ਮੌਰੂਸੀ	ਜ਼ੱਦੀ
203	ਮੌਜਾਂ	ਪਿੰਡ, ਥਾਂ
204	ਮੌਜਾ ਬੇ-ਚਿਰਾਗ	ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰਹਿੰਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ
205	ਮੁਸਾਵੀ	ਪਿੰਡ ਦਾ ਅਸਲੀ ਪੁਰਾਣਾ ਨਕਸ਼ਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
206	ਮਿਨ	ਭਾਵ ਇੱਕ ਪੋਰਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪਾਸਾ
207	ਮਾਲਿਕ ਦੇਹ	ਪਿੰਡ ਦਾ ਮਾਲਕ
208	ਮਾਲਿਕ ਆਲਾ	ਉਚੇ ਦਰਜ਼ੇ ਦਾ ਮਾਲਕ
209	ਮਾਲਿਕ ਕਾਮਿਲ	ਉਹ ਮਾਲਕ ਜਿਸ ਦਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸ਼ਾਮਲਾਤ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ।
210	ਮਾਲਿਕ ਕਬਜਾ	ਉਹ ਮਾਲਕ ਜਿਸ ਦਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸ਼ਾਮਲਾਤ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
211	ਮਿਨਹਾਈ	ਘਟਾਉਣਾ
212	ਮੁਸਾਹਤ	ਮਿਣਤੀ ਦਾ ਢੰਗ
213	ਮੁਹਾਸਿਲ	ਕੁਲੈਕਟਰ
214	ਮੁਸਤਤੀਲ	ਆਇਤਾਕਾਰ ਦਿਸ਼ਾ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 25 ਕਿਲ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 200 ਕਰਮ X 180 ਕਰਮ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਰਬਾ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
215	ਮਸੂਲ ਐਹਲਮ	ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਧਿਰ
216	ਮਾਹਵਾਰੀ ਤਜ਼ਕਰਾ	ਹਲਕਾ ਪਟਵਾਰੀ ਹਰ ਮਹੀਨੇਂ ਬਾਅਦ ਭਸਲਾਂ ਦੇ ਲਾਭ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਇੰਦਰਾਜ ਰੋਜਨਾਮਚੇ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ
217	ਯਕਤਰਫਾ	ਇੱਕ ਤਰਫਾ
218	ਰਹਿਣ ਮਸਤਾਜਰੀ	ਕਬਜ਼ੇ ਸਮੇਤ ਨਿਸਚਿਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਹਿਣ ਜ਼ਮੀਨ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਫੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
219	ਰਕਬਾ ਮਜਰੂਆ	ਕਾਸ਼ਤਯੋਗ ਰਕਬਾ
220	ਰੋਬਕਾਰ	ਇਤਲਾਹ ਪੱਤਰ
221	ਰਹਿਨ	ਗਹਿਣਾਂ
222	ਰਾਹਿਨ	ਗਹਿਣੇ ਦੇਣ ਵਾਲਾ
223	ਰਹਿਬਰੀ	ਅਗਵਾਈ
224	ਰਹਿਨ ਦਰ ਰਹਿਨ	ਗਹਿਣੇ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸ ਰਹਿਨ ਕਰ ਦੇਵੇ
225	ਰਫਾਏ ਆਮ	ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ
226	ਰਹਿਨ ਬਾ ਕਬਜ਼ਾ	ਕਬਜ਼ੇ ਸਮੇਤ ਰਹਿਨ
227	ਲਫ	ਨੱਥੀ
228	ਲਾਲ ਕਿਤਾਬ	ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਤਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
229	ਵਾਹਿਬ	ਦਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ
230	ਵਸੀਕਾ	ਲਿਖਤ
231	ਵਾਜਿਬ ਉਲ ਅਰਜ	ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
232	ਵਾਸਿਲ ਵਾਕੀ ਨਵੀਸ	ਲੇਖਾਕਾਰ
233	ਵਾਗੁਜਾਰ ਕਰਨਾ	ਮੁਕਤ ਕਰਨਾ
234	ਵਾਹਿਦ ਮਾਲਕੀ	ਸੰਪੂਰਨ ਮਾਲਕੀ
235	ਵਰਾਸਤ	ਮੁਤਵਫੀ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਜੋ ਹੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਵਰਾਸਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

 

ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ- ਵੱਖਰੇ ਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ

English Name	ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਮ	ਆਮ ਬੋਲੀ ਦੇ ਨਾਮ	ਮਾਲ ਮਹਿਕਮੇ ਦੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਨਾਮ
North	ਉੱਤਰ	ਸ਼ਮਾਲ	ਚੜ੍ਹਦਾ
South	ਦੱਖਣ	ਸ਼ਰਕ	ਪਹਾੜ
West	ਪੂਰਬ	ਜਨੂਬ	ਲਹਿੰਦਾ
East	ਪੱਛਮ	ਗਰਬ	ਦੱਖਣ

ਉਪਰੋਕਤ ਦਰਸਾਈ ਲਿਸਟ ਦੀ PDF ਫਾਈਲ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਲਿੰਕ ਤੋਂ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ: Urdu Farsi Words Used in Punjab Property Matters

Must Read ਵਸੀਅਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ

ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਉਰਦੂ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚਕਾਰ ਫਰਕ ਨੂੰ ਘਟਾਉਦੀਂ ਹੈ।